De ontwerpprijsvraag Biobased en natuurinclusief bouwen in Oirschot is uitgeschreven door het College van Rijksadviseurs en de gemeente Oirschot. Met het programma Een nieuwe bouwcultuur wil het college biobased en natuurinclusief bouwen stimuleren. Ons multidisciplinaire team met inzending DUBBEL OOGST is een van de drie finalisten.
De prijsvraag heeft betrekking op de locatie De Kemmer-Eindhovensedijk in Oirschot, waar de komende jaren 400-600 woningen gebouwd worden. Naast een plan op hoofdlijnen is een deelgebied uitgewerkt tot een businesscase die laat zien dat biobased en natuurinclusief bouwen haalbaar, schaalbaar en betaalbaar is.
Nieuwe Bouwcultuur
Biobased bouwen biedt kansen voor nieuwe woonvormen, duurzame landbouw en een aantrekkelijke inrichting van het buitengebied. Door actuele opgaven zoals stikstof-problematiek, klimaatadaptatie, biodiversiteit, voedselvoorziening, woningbehoefte, materiaal schaarste met elkaar te verbinden, ontstaan win-win situaties. DUBBEL OOGST!
Nieuwe allianties tussen bouw en landbouw vormen de katalysator. Akkerbouwers en melkveehouders voegen de teelt van gewassen voor de bouw toe aan hun teeltplan. Dit betekent gegarandeerde afzet voor de boer en beschikbaarheid van lokale en duurzame bouwmaterialen voor de bouw. Met de nieuwe gewassen zijn minder bestrijdingsmiddelen en mest nodig en wordt CO2 (langdurig) opgeslagen. Goed voor bodem, klimaat en natuur.
Het Brabantse landschap biedt verschillende mogelijkheden voor biobased teelten. We onderscheiden de bos en heide natuur op de hoge zandgronden (1), de beekdalen en – valleien (2), de grootschalige landbouwgebieden op de hoge zandgronden (3) en de dorps- en stadsranden (4).
DUBBEL OOGST voorziet voor elk landschapstype in de best passende strategie voor de omschakeling en de meest geschikte teelten die inspelen op lokale uitdagingen van natuur, water en bodem. Daarnaast sluit de teelt van vezel- en voedselgewassen aan op aanwezige kennis en ketens in Brabant. Biobased bouwen genereert een economische stimulans waar veel partijen van profiteren.
De Kemmer is een typische dorpsrand, waar wonen, natuur, landbouw en recreatie soms op gespannen voet staan. Het landschap is herkenbaar voor Brabant. Op de hoge droge zandgronden aan de zuidzijde liggen bossen. De middelhoge gronden zijn in gebruik als landbouwgrond. De lagere delen bestaan uit gras- en maisland. De gebieden zijn van elkaar gescheiden door historische lijnen, waardoor zich aan de noordzijde een kamerstructuur aftekent en aan de zuidzijde een bosrand.
De dorpsranden zijn te kleinschalig voor rendabele teelt van vezelgewassen. Ook vanwege de relatie met bewoners zetten we hier in op voedselteelt in combinatie met natuur. Wonen vormt hierin een speciale ‘teelt’. De gewaswoningen passen zich aan het landschap en de teelten aan. Gevels, ‘plantverband’, hoogte en dichtheid zijn een reflectie van de bodemomstandigheden en het betreffende gewas dat er wordt geteeld. Een nieuwe bouwcultuur.
De benodigde biobased materialen komen uit de regio, maar weerspiegelen de specifieke condities van De Kemmer. Zo wordt naaldhout gebruikt in de boskamers, populierenhout voor de strokenteeltwoningen en levende groene gevels in het coulisselandschap. In de andere kamers ontstaan vergelijkbare spannende en vernieuwende relaties tussen wonen, landschap en landbouw.
Prefabricage
Voor de constructie kiezen wij voor een biobased SIPS-systeem (structural insulated panel system). De isolatie bestaat uit myceliumcomposiet, een combinatie van schimmeldraden en vezelgewassen. De houtbouw sandwich constructie is goed isolerend, licht, dun en ademend. Door prefabricage zijn er grote vrijheden t.a.v. gevelopeningen en schakelingen van woningen. Dankzij de prefab panelen staat het woningcasco binnen een dag!
Coöperatie
De innovatieve manier van wonen en multifunctioneel landgebruik vraagt om nieuwe beheer- en organisatiemodellen. Samengoed De Kemmer is een coöperatieve vereniging waarvan de Woningeigenaren, huurders en de woningstichting gezamenlijk lid zijn. De vereniging organiseert o.a. de collectieve energie, mobiliteit en het onderhoud door middel van verwaarding van het landschap. In opdracht van de coöperatie telen boeren voedsel- en andere éénjarige en meerjarige gewassen en onderhouden de graslanden en de natuur. Beloning van ecosysteemdiensten en verhandeling van koolstofcertificaten e.d. genereren extra inkomsten. Bewoners zijn prosumenten; ze dragen actief bij aan het productieve landschap en houden daarmee de kosten laag.
Verrassend wonen in dit nieuwe landschap krijg je cadeau!
Biobased en natuurinclusief
Met het programma ‘Een nieuwe bouwcultuur‘ wil het College van Rijksadviseurs biobased en natuurinclusief bouwen stimuleren. In de hele keten: van de teelt van gewassen tot toepassing in de bouw. Biobased en natuurinclusief bouwen, met het levend bodem-watersysteem als fundament, moet uitgroeien tot het nieuwe normaal.
In Oirschot vond de eerste ontwerpprijsvraag plaats binnen het programma ‘Een nieuwe bouwcultuur, biobased en natuurinclusief bouwen’. De prijsvraag werd uitgeschreven door de gemeente Oirschot, in samenwerking met Kalliste Woningbouwontwikkeling B.V. en Woonstichting ‘thuis.
Ontwerpteam prijsvraag
Mulderendevries (m/v)*, Buro Lubbers, Agrobosbouw, Atelier Tomas Dirrix en Xyhlo Biofinish